Over het Deens
Landen en regio's waar Deens gesproken wordt: | Denemarken, Groenland, Faeröer-Eilanden, Zweden, Sleeswijk-Holstein (Duitsland). |
Landen en regio's waar het Deens een officiële taal is: | Denemarken, Faeröer-Eilanden. Erkend als minderheidstaal in Sleeswijk-Holstein (Duitsland). |
Aantal moedertaalsprekers: | Rond de 6 miljoen sprekers. |
Eigen benaming: | Dansk, of voluit: Det danske sprog. |
Alfabet: | Romeins (Latijns), met enkele extra tekens. |
Aantal letters in het alfabet. | 29 (van A tot Å) |
Regulering: (Spelling, etc.) |
Dansk Sprognævn. (Deens TaalComité) |
Classificatie: (Taalfamilie) |
Indo-Europees ------> Germaans --------> Noord-Germaans -----------------------> Deens |
Deens is sterk verwant aan. | Noors, Zweeds, IJslands en Faeröers. |
Deens is in mindere mate ook verwant aan. | Engels, Duits en Nederlands. |
Het Deens is een verre verwant van. | Latijn, Grieks, Iers, Perzisch, Russisch, Hindi, Armeens, Albanees en Litouws. |
Over de Deense taal
Inleiding Het Deens is een Noord-Germaanse taal die gesproken wordt in Denemarken en op Groenland. Denemarken is een populaire vakantiebestemming (vooral voor kampeerders en sportvissers). Voor vakantiegangers is het altijd handig een woordje Deens te kunnen speken. In Denemarken spreken veel mensen ook wel Engels, maar de Denen zijn trots op hun taal. Wie de moeite neemt een woordje Deens te leren, zal zeker waardering oogsten bij de Denen. Het Standaard-Deens is gebaseerd op de taal zoals die rond de Deense hoofdstad Kopenhagen gesproken wordt. De Denen noemen hun taal det danske sprog. |
Hert Deense alfabet Het Deens wordt geschreven in een uitgebreide vorm van het Latijnse alfabet en heeft 29 letters. Bijzondere letters zijn de Æ, Ø en Å die achteraan in het alfabet staan. Lees meer over het alfabet.... |
Geschiedenis van de Deense taal Het Deens stamt af van het Oudnoors, een taal die veel overeenkomsten heeft met het moderne IJslands. Het huidige Deens is al heel verschillend van dit Oudnoors, de gemeenschappelijke Scandinavische taal waar alle moderne Scandinavische talen uit voortgekomen zijn. Dit komt door de jarenlange beïnvloeding door het Nedersaksisch (Plattysk in het Deens), dat gesproken wordt in het noorden van Duitsland en het oosten van Nederland. De Noorse en de Deense schrijftaal lijken tegenwoordig zo veel op elkaar dat iemand die het een kan lezen, ook het ander kan lezen. Dat komt doordat Noorwegen jarenlang door Denemarken is overheerst, waarbij de Deense schrijftaal ook als standaard voor de Noorse taal gehanteerd werd. |
Minderheidstalen en dialecten In Denemarken kent men geen grote regionale taalverschillen. Het standaard-Deens (rigsdansk) zoals dat in en rond de hoofdstad Kopenhagen gesproken wordt, wordt door de meeste mensen verstaan en gesproken. Toch zijn er wel wat regionale verschillen in uitspraak en grammatica. Ook worden er binnen het Koninkrijk Denemarken andere talen dan het Deens gesproken. In het zuiden van Denemarken wordt bijvoorbeeld Duits en Nedersaksisch gesproken. Op de Faeröer-eilanden wordt het Faeröers gesproken, een taal die wat weg heeft van het IJslands. En in Groenland wordt Inuktikut gesproken, een taal die compleet anders is dan het Deens. Lees meer over de dialecten en minderheidstalen..... |
Deense literatuur De Deense literatuur begint al in de Middeleeuwen. De vroegst bewaard gebleven teksten uit Denemarken zijn runeninscripties op gedenkstenen en andere voorwerpen, waarvan sommige korte allitererende gedichten bevatten. Aan het eind van de 12e eeuw schreef Saxo Grammaticus Gesta Danorum. In de 16e eeuw vond de Lutherse Reformatie plaats in Denemarken. In deze tijd vertaalde Christiern Pedersen het Nieuwe Testament in het Deens en componeerde Thomas Kingo hymnen. In het begin van de 17e eeuw maakte Anders Arrebo (1587-1637) prachtige poëzie. De uitdagingen tijdens de absolute monarchie van Denemarken in 1660 worden beschreven in Jammersminde (Herinnerde Narigheid) door Leonora Christina van de Blauwe Toren. Ludvig Holberg (1684-1754), beïnvloed door de ideeën van de Verlichting en het Humanisme, wordt beschouwd als de grondlegger van de moderne Deense en Noorse literatuur. Neoklassieke poëzie, drama en het essay bloeiden tijdens de 18e eeuw onder invloed van Franse en Engelse stromingen. De Duitse invloed is te zien in de verzen van de belangrijkste dichters van de late 18e eeuw, zoals Johannes Ewald en Jens Baggesen. Andere 18e-eeuwse schrijvers zijn de hymneschrijver Hans Adolph Brorson en de satirische dichter Johan Herman Wessel. Tijdens de Deense Gouden Eeuw (1800-1850) stond de literatuur in het teken van de Romantiek, met auteurs als de filosoof Henrik Steffens (1773-1845) en de dichter Bernhard Severin Ingemann (1789-1862). Één van de belangrijkste personen in de Deense literaire cultuur was Nikolaj Grundtvig (1783-1872). Hans Christian Andersen (1805-1875) is vooral bekend om zijn sprookjes, geschreven tussen 1835 en 1872. Søren Kierkegaard (1813-1855) was een existentialistisch filosoof en theoloog. Jens Peter Jacobsen (1847-1885) begon de naturalistische beweging in Denemarken met zijn romantische, melancholische gedichten. De Moderne Doorbraak was een Scandinavische beweging beïnvloed door het naturalisme tegen het einde van de 19e eeuw (1870-1890), geleid door Georg Brandes (1842-1927). Andere schrijvers waren Holger Drachmann (1846-1908), Herman Bang (1857-1912) en Sophus Schandorph (1836-1901). Henrik Pontoppidan (1857-1943) werd in 1917 Nobelprijswinnaar voor zijn "authentieke beschrijvingen van het hedendaagse leven in Denemarken". De 20e eeuw begon met reacties tegen de naturalistische beweging en ging in de richting van nationalisme. Een nationale conservatieve trend werd belichaamd in het werk van Kaj Munk (1898-1944) en Valdemar Rørdam (1872-1946). Modern realisme werd beoefend door Bang en J.P. Jacobsen. Sociaal realisme werd beoefend door Hans Kirk (1898-1962) en Martin Andersen Nexø (1869-1954). Jeppe Aakjær (1866-1930), Johannes Jørgensen (1866-1956) en Nobelprijswinnaar Johannes V. Jensen (1873-1950) gaven een nieuwe dimensie aan de Deense literatuur. Karen Blixen (1885-1962), is bekend van haar memoires Een Lied van Afrika uit 1937 (In 1985 verfilmd als Out of Africa).
Belangrijke auteurs van na de Tweede Wereldoorlog zijn Tove Ditlevsen (1917-1976), Klaus Rifbjerg (1931-2015), Dan Turèll (1946-1993), Leif Davidsen (geboren 1950), Bjarne Reuter (geboren 1950), Peter Høeg (geboren 1957), Jens Christian Grøndahl (geboren 1959), Benny Andersen (1929-2018), Anders Bodelsen (1937-2021), Elsebeth Egholm (geboren 1960), Christian Kampmann (1939-1988), Dea Trier Mørch (1941-2001), Jakob Ejersbo (1968-2008), Jussi Adler-Olsen (geboren 1950) en Birgithe Kosovic (geboren 1972). Tot de meest succesvolle auteurs van dit moment behoren Leif Davidsen, die aangrijpende spionageverhalen met een politiek tintje schrijft, Bjarne Reuter met zijn intrigerende romans voor jongere lezers en Jens Christian Grøndahl met zijn liefdesverhalen met een psychologisch tintje, zoals "Stilte in Oktober" en "Veranderdend licht". |
2024 Harmen Schoonekamp | Contact | Talennet | Webplattegrond. . .
"Als je in de afgrond kijkt, kijkt de afgrond ook in jou.
Når du længe kigger i en afgrund, kigger afgrunden også ind i dig.
"